Bij het vak informatica is de relatie tussen data (gegevens) en informatie (structuur en betekenis) belangrijk. Dat er behoefte is om data te interpreteren, kan iedereen begrijpen, maar wat moet je met labels die iets anders suggereren dan de data zeggen? Een voorbeeld aan het hand van het begrip neerslagtekort.
De laatste jaren hoor je in de zomer in de media regelmatig over het begrip neerslagtekort. Als je een willekeurige voorbijganger zou vragen wat dat begrip betekent, dan hoor je iets als: "Dat heeft met de droogte te maken." Toch blijkt dat iets in gewikkelder te zijn dan het lijkt.
Eerst even de feiten. Elke dag kun je meten hoeveel regen er valt. We meten dat in milimeters. 1 mm neerslag is dan hetzelfde als 1 liter per vierkante meter. Als het niet al te koud is, verdampt water ook weer. Hoeveel dat precies is, is lastig exact te berekenen, maar deskundigen hebben daar een formule voor bedacht die afhankelijk is van de temperatuur en de zonnestraling. Wanneer je de hoeveelheid neerslag en de 'potentiële' verdamping van elkaar aftrekt, kun je op een negatief getal uitkomen. In dat geval noemen we dat neerslagtekort. In de periode april tot en met september maakt het KNMI dagelijks een overzicht van het (cumulatieve) neerslagtekort.
Meer dan 300 mm
Dan nu de actualiteit. Volgens het kaartje (zie hiernaast) van het neerslagtekort tot en met 15 augustus leven wij in Scherpenzeel in een gebied waar het neerslagtekort het hoogst van Nederland is: meer dan 300 mm. Dat betekent dus dat er sinds 1 april 300 mm meer is verdampt dan er aan neerslag is gevallen. Als je deze cijfers op je in laat werken, zou je verontrust kunnen zijn, zeker als je dat combineert met de verhalen over droogte en verdroging in Nederland.
En dan kom ik bij mijn punt: het begrip neerslagtekort wekt een verkeerde indruk. Wanneer ik als zelfstandig ondernemer in de zomervakantie mijn inkomsten en uitgaven naast elkaar leg, dan heb ik een tekort. Maar omdat ik weet dat ik in de zomervakantie minder inkomsten heb, houd ik daar in het voorjaar al rekening mee. Er is dus wel een tekort, maar geen probleem. En bij het begrip neerslagtekort zie je iets vergelijkbaars. Droogte is in delen van Nederland echt een probleem als gevolg van onder andere de klimaatverandering en allerlei menselijke activiteiten, maar dat zijn niet de delen van Nederland waar het neerslagtekort (op dit moment) het grootst is!
Ik waardeer de manier waarop het KNMI de berekening van het neerslagtekort uitlegt, maar ik word niet blij van de manier waarop de media met het begrip omgaat in relatie tot de problemen van droogte en verdroging. Even gedacht vanuit mijn vak als docent informatie: na data volgt informatie. En daarna volgt zoiets als interpretatie, maar die verdient vaak wat meer nuance. Dan blijkt inzicht - of wijsheid, zo je wilt - nog best een moeilijk begrip.
Er zijn overigens rond het begrip neerslagtekort nog meer vragen te stellen. Ik noem er één: er zijn maar 13 meetstations die gegevens leveren voor het landelijke beeld; hoe zit het met de hoosbuien van de laatste dagen? Als deze naast zo'n meetstation vallen hebben ze geen invloed op het neerslagtekort terwijl de mensen die zo'n bui in de tuin kregen, echt een neerslagoverschot hebben.
> Lees ook over het vak informatica
Reageer!
Neem contact met mij op als je denkt dat ik over dit onderwerp iets voor jou of je bedrijf kan betekenen!